Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd moderniteit voor het eerst op grote schaal zichtbaar. Honderd jaar later kan een aantal ontwikkelingen, zoals oorlogsvoering met drones en het immer groeiende slagveld, worden teruggevoerd op die tijd. Door deze grote kwesties en hun ontwikkeling binnen het historisch perspectief van slechts een eeuw te bezien en te doorgronden, kunnen we beter toegerust de toekomstige uitdagingen het hoofd bieden.

In 1914 werd vliegen de ultieme manier van kijken. Bemande vluchten maakten een doorlopende stroom beelden mogelijk en er werden talloze negatieven geproduceerd om de dagelijkse toestand op vijandelijk gebeid vast te leggen. Het was het eerste militaire industriële conflict. De bezetting van het luchtruim was in de eerste plaats een verovering van ruimte teneinde zoveel mogelijk te kunnen zien. In essentie was het een mechanisme van geheime inspectie op afstand dat het ene grondgebied in staat stelde een militaire overmacht te behalen op een ander gebied.

Het verticale perspectief en het zicht op de wereld van bovenaf kwamen in de Eerste Wereldoorlog in zwang door het gebruik van zeppelins en vliegtuigen. De luchtfoto legde grote stukken land, het slagveld, steden en landschappen vast. Het vermogen om de grond van bovenaf te zien werd een essentieel hulpmiddel in de moderne oorlogsvoering en ruimtelijke ordening. De manier waarop we onze leefomgeving waarnemen en de manier waarop we ons tot die leefomgeving verhouden werden erdoor veranderd. Het denken en de fantasie werden niet meer beperkt tot het horizontale perspectief. De afbeelding van het uitzicht van boven, de foto, leidde tot de hulpmiddelen om dit uitzicht te analyseren, te systematiseren en te vertalen in visuele informatie, zoals gedetailleerde kaarten en plattegronden op verschillende schalen. Het veranderde niet alleen het slagveld, maar ook de benadering van stedenbouw en de verhouding tussen de stad en het platteland. Het droeg bij aan het verband tussen gebieden en planning; de verbinding, de overeenkomsten, de verschillen.

Het bedwingen van de verticale ruimte, wat in de Eerste Wereldoorlog is begonnen, wordt heden ten dage voortgezet met de drone. Vliegtuigen veranderen de manier waarop we de wereld zien, drones veranderen de manier waarop we onze omgeving zien en ervaren, en hoe we ermee omgaan.

Door de intuïtieve bewegingen van de drone, de sensoren en de manier waarop het apparaat van veraf kan worden bestuurd, kunnen we de dingen niet alleen van boven bekijken, maar van alle kanten; verticaal, horizontaal en elke hoek daartussen, zowel buiten als binnen. We kunnen hitte en geluid zien. Met de analysemogelijkheden die de beelden verschaffen kunnen niet alleen voorwepen en bewegingen in de ruimte worden gevolgd, maar ook sociale betrekkingen en relaties tussen mensen. 

De informatie die van bovenaf wordt verzameld en het kunnen zien van de grond wordt steeds duidelijker en gedetailleerder. Net als de grensverleggende wendingen en uitvindingen ten tijde van de Eerste Wereldoorlog, veranderen de drone en de bijbehorende technologie opnieuw onze relatie met onze leefomgeving. 

Malkit Shoshan

Mei 2014